Эндометрия (жатыр) обырына зерттеу

Эндометрия қатерлі ісігін (жатыр қатерлі ісігі) тексеру тек жоғары қауіпті топтағы әйелдерге ұсынылады.

Жоғары қауіп сіз міндетті түрде эндометриялық қатерлі ісікке шалдыққаныңызды білдірмейді. Бірақ сіз ісік ауруларының алдын-алу және ерте анықтау үшін үнемі тексеруден өтуіңіз керек. Қатерлі ісік ерте анықталған кезде сәтті емдеу мүмкіндігі айтарлықтай жоғары.

Қауіп факторлары:

• Эндометрия жасушаларының шамадан тыс өсуі (эндометрия гиперплазиясы). Гиперплазия әлі қатерлі ісік емес, бірақ кейде қатерлі ісікке ұшырауы мүмкін. Бұл жағдайдың жиі кездесетін белгілері: ұзақ және ауыр етеккір, етеккір арасындағы қан кету және менопаузадан кейінгі қан кету. Эндометриялық гиперплазия - 40 жастан кейінгі әйелдерде жиі кездесетін жағдай.
• Семіздік. Семіздікке шалдыққан әйелдерде эндометрия қатерлі ісігінің даму қаупі жоғары.
• Ауыр репродуктивті және етеккір тарихы: ешқашан балалары болмаған әйелдер, еттекір 12 жасқа дейін басталған немесе 55 жастан кейін жалғасқан.
• Гормональді контрацептивтерді тек эстрогенге негізделген, сыртартқысына прогестерон қоспай қабылдау.
• Анамнезінде тамоксифенді қабылдау (сүт безі обырын емдеу мақсатында).
• Отбасының ауыр тарихы: аналарында, әпкелері немесе қыздарында қатерлі ісік болған әйелдерде, сонымен қатар тоқ ішек қатерлі ісігінің тұқым қуалайтын түрі бар әйелдерде (Линч синдромы) эндометрия қаупі бар.
• Постменопауза.

Белгіленген қауіп факторларының біреуіне жататын әйелдер эндометрия обырын тексеруден жиі өтеуге тиіс:

• • Трансвагинальді УДЗ әрбір 6-12 айда.

Тұрақты тексерулермен қатар өз жағдайыңызды бақылау қажет. Тұрақты емес қан кету немесе жағындылар сияқты симптомдар жағдайында дереу дәрігерге хабарлау керек.

Эндометрия обырымен ауырған әйелдер үшін емдеуші дәрігер құрастырған рецидивті тексерудің жеке жоспары қажет.

ҰҒОО-да сіз сапалы диагностикадан өтіп, диагноз қойылған кезде ісік жасушаларының түрі туралы «екінші пікір» ала аласыз, ал қажет болған жағдайда дереу бастай және білікті ем ала аласыз.  

Қазақстан азаматтарының «Денсаулық және денсаулық сақтау жүйесі туралы» Қазақстан Республикасы кодексінің 77-бабы 1-тармағының 3-тармақшасына сәйкес емдеуші дәрігерді және медициналық ұйымды еркін таңдауға құқығы бар.

Бұдан басқа, пациент жоспарлы емдеуге жатқызу кезінде денсаулық сақтау ұйымын еркін таңдауға құқылы, бұл Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің 2015 жылғы 29 қыркүйектегі № 761 «Стационарлық көмек көрсету қағидаларын бекіту туралы» бұйрығымен бекітілген.

Аналық без обырына тексеру

Қазіргі уақытта аналық без қатерлі ісігін тексеру тек жоғары немесе өте жоғары қауіпті топтағы әйелдерге ұсынылады.

Бұл ретте, жоғары қауіп сіз міндетті түрде аналық бездің қатерлі ісігімен ауыратыныңызды білдірмейді. Бірақ сізге жиі тексерулер мен зерттеулер бастау қажет болуы мүмкін. Сондықтан, егер сіз қатерлі ісік ауруымен ауырсаңыз, дәрігер оны ертерек анықтайды. Ерте анықталған кезде ауруды сәтті емдеу мүмкіндігі жоғары.

Тұрақты тексерулермен қатар өз жағдайыңызды бақылаңыз. Егер сіз іштің ыңғайсыздығы немесе ауырсыну, іштің ұлғаюы сияқты кейбір белгілерді байқасаңыз, дереу дәрігерге хабарласыңыз, ол қажетті тексерістерге жіберіледі.

Егер сізде келесі қауіп факторларының бірі болса, аналық без қатерлі ісігін тексеруден өту керек:

• BRCA1 немесе BRCA2 мутациялар (егер сіз емделіп, сүт безі қатерлі ісігі, эндометрия қатерлі ісігі туралы байқасаңыз);
• BRCA1 немесе BRCA2 мутациясының болжамды қаупі (әйелдер жағынан тұқым қуалайтын фактор);
• Линч синдромы (тұқым қуалайтын полипоз емес колоректальды қатерлі ісік).

Егер сіз осы тәуекел топтарының кез-келгеніне тап болсаңыз, сіз өтуіңіз керек:

• Трансвагинальді УДЗ әрбір 6-12 айда.

Егер сізде аналық без қатерлі ісігі болса, рецидивті тексеру жоспарын дәрігермен келісіңіз.

ҰҒОО-да сіз сапалы диагностикадан өтіп, диагноз қойылған кезде ісік жасушаларының түрі туралы «екінші пікір» ала аласыз, ал қажет болған жағдайда дереу бастай және білікті ем ала аласыз.

Қазақстан азаматтарының «Денсаулық және денсаулық сақтау жүйесі туралы» Қазақстан Республикасы кодексінің 77-бабы 1-тармағының 3-тармақшасына сәйкес емдеуші дәрігерді және медициналық ұйымды еркін таңдауға құқығы бар.

Бұдан басқа, пациент жоспарлы емдеуге жатқызу кезінде денсаулық сақтау ұйымын еркін таңдауға құқылы, бұл Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің 2015 жылғы 29 қыркүйектегі № 761 «Стационарлық көмек көрсету қағидаларын бекіту туралы» бұйрығымен бекітілген.

Әзірлеудегі материал

      Колоректальды қатерлі ісік-бұлтоқішек пен тікішектің қатерлі ісіктерін біріктіретін ұжымдық түсінік. Колоректальды қатерлі ісік-бұл жиікездесетін қатерлі ісіктүрлерінің бірі. Әлемде 25 миллионғажуықадам осы аурумен ауырады және тоқішек қатерлі ісігі барлық онкологиялық аурулардың 10% құрайды. ЖылсайынҚазақстанда 3000-ға жуықжаңа, өмірінде алғаш рет анықталған колоректальды обырдың диагнозы анықталады. Онкологиялық аурулардың құрылымында колоректальды қатерлі ісік 4-ші орында.

Көбінесе КР қатерлі ісікдамуыныңсебебіемделмеген полиптер немесе генетикалық бейімділік болып табылады. Халықтың экономикалық тұрғыдан қамтамасыз етілген топтары арасында сырқаттанушылықтың ең жоғары деңгейі.

Колоректальды қатерлі ісіктің дамуына әсер ететін себептер мен факторлар:

• Жасы. Организм қартайған сайын колоректальды қатерлі ісіктің даму ықтималдығы артады. Колоректальды қатерлі ісікпен ауыратын науқастардың 90%-дан астамы 50 жастан асқан адамдар. Колоректальды қатерлі ісікпен ауыратын науқастардың орташа жасы-60 жас.
• Колоректальды полиптердің болуы. Полиптер-бұл тоқішектің неме сетік ішектің ішкі қабырғаларында пайда болатын ісіктер. Олар 50 жастан асқан адамдар арасында жиі кездеседі. Көптеген полиптер жақсы (канцерогендікемес), бірақ кейбір полиптер (аденомалар) қатерлі ісікке айналуы мүмкін. Полиптерді уақтылы анықтау және алып тастау колоректальды обырдың даму қаупіназайтуымүмкін.
• Отбасылық анамнез және тұқым қуалаушылық. Колоректальды қатерлі ісіктің даму қаупі отбасы мүшелері арасында аурудың болуымен артады. Негізінде тұқым қуалайтын себептері бар колоректальды қатерлі ісіктің шамамен үлесі 5%-дан 30%-ғадейін. Көптеген тұқым қуалайтын патологиялар бар (мысалы, отбасылық аденоматозды полипоз, Линч синдромы), олардың нәтижесі колоректальды қатерлі ісіктің дамуы болып табылады. Мұндай тұқым қуалайтын бұзылулары бар адамдар жиі медициналық бақылауды қажет етеді.
• Колоректальды қатерлі ісіктің жеке тарихы. Бұрын колоректальды қатерлі ісікке шалдыққан адам аурудың екінші рет пайда болуына бейім. Сондай-ақ, аналық без, жатыр немесе сүтбезі қатерлі ісігінің даму тарихы бар әйелдерде колоректальды қатерлі ісік ауруының қаупі жоғары.
• Ойықжаралы колит немесе Крон ауруы. Тоқ ішектің қабынуын тудыратын аурудың болуы (мысалы, ойықжаралы колит немесе Крон ауруы) көптеген жылдар бойы колоректальды қатерлі ісік ауруының қаупін арттырады.
• Дұрыс тамақтанбау. Зерттеу нәтижелері майдың көп мөлшері (әсіресе жануарлардан шыққан) және кальций, фосфат жәнеталшықтың аз мөлшері колоректальды қатерлі ісік ауруының пайда болуына ықпал ететіндігін көрсетеді. Сондай-ақ, зерттеулерге сәйкес, жемістер мен көкөністерді жеткіліксіз тұтынатын адамдарда колоректальды қатерлі ісік ауруының даму қаупі жоғары.
• Темекі шегі. Темекі шегетін адамдарда полиптер мен колоректальды қатерлі ісік ауруының даму қаупі жоғары.
• Алкогольді ішімдіктерді қолдану. Таза этил спиртін (алкогольді ішімдіктер құрамында) күніне 45 г-нан астам мөлшерде тұтыну тоқ ішек қатерліісігінің даму қаупінің 45%-ға және тік ішек қатерлі ісігінің 49%-ғаартуынаәкеледі. Соныменқатар, алкогольдің колоректальды қатерлі ісіктің даму факторы ретіндегі әсері артуы мүмкін.
• Дәрумендер мен минералдардың тапшылығы. Ғылымидәлелдер D дәрумені мен кальцийді үнемі тұтыну колоректальды қатерлі ісік ауруының қаупін азайтуға көмектеседі деп болжайды. Фолийқышқылы мен В6 витаминінің тапшылығы ДНҚ қалпына келтіру процестерінің бұзылуына және ағзаның антиоксиданттық қорғау жүйелерінің әлсіреуіне әкелуі мүмкін. Нәтижесінде рациондағы фолий қышқылының төмен мөлшері колоректальды қатерлі ісік ауруының қаупін арттыруы мүмкін. Бета-каротин А, С және Е дәрумендерімен бірге антиоксидантты қорғауға қатысатын және иммундық реакцияны реттеуге көмектесетін анти-канцерогендік әсерге ие.
• Физикалық белсенділіктің болмауы және семіздік. Семіздіктің колоректальды қатерлі ісіктің дамуына әсер ету механизмі толық анықталмаған, бұл гиперинсулинемиядан тұрады. Керісінше, физикалық белсенді адамдарда колоректальды қатерлі ісік ауруының қаупі 20-30% төмендейді. Тіпті физикалық белсенділіктің қалыпты деңгейі (аптасына 3-4 сағат жүру) бұл аурудың пайда болу қаупін едәуір төмендетеді.

Колоректальды қатерлі ісік ауруының қаупі жоғары адамдар бұл мәселені талқылау үшін маманға жүгінуікерек. Дәрігер аурудың даму қаупін азайту жолдары туралы кеңес беріп, қажетті зерттеулердің оңтайлы жоспарын жасайалады. Науқастарды медициналық тексеру дәрігерге аурудың белгілері пайдаболғанға дейін полиптердің немесе қатерлі ісіктің болуын анықтауға көмектеседі. Полиптерді дер кезінде байқау және жою колоректалды қатерлі ісіктің дамуын алдын алады. Сондай-ақ, егер ауру ертеанықталса, колоректальды қатерлі ісік ауруын емдеу тиімдірек болады.

Тәнбелгілері:

• Ішек жұмысындағы өзгерістер
• Диарея, іш қату немесе ішек толығымен босатылмайтын сезім
• Нәжістегі қан (ашық қызыл немесе өте қою түсті)
• Ішек қозғалысын азайту
• Іштің жалпы жайсыздығы (жиі газ түзілуі, кебу, ісіну, ауыру)
• Айқын себептерсіз салмақ жоғалту
• Тұрақты шаршау сезімі
• Жүрек айну және құсу.

Жоғарыда аталған белгілер көбінесе қатерлі ісікпен байланысты емес. Денсаулықтың басқа проблемалары бірдей белгілерді тудыруы мүмкін. Ұқсас белгілері бар кез-келгенадам диагноз қою және мүмкіндігінше тезірек емделу үшін дәрігермен кеңесу керек. Әдетте ертекезеңде қатерлі ісік ауырсынумен бірге жүрмейді. Ауырсынудың пайда болуын күтпеу және уақтылы дәрігермен кеңесу өте маңызды.

Диагностика:

• Тотальдыколоноскопия
• Сигмоскопия
• Скрининг:
• 1-кезең-жасырын қанға нәжісті талдау (iFOBT), оның мәні оң болған жағдайда пациент жаппай скринингтік колоноскопияға жіберіледі;
• 2-кезең-жаппай колоноскопия полиптерді анықтау және морфологиялық зерттеуге биопсиялық материал алу үшін жүргізіледі;
• анықталған полиптерді патоморфологиялық зерттеу.

Колоректальдыобырдыертеанықтауғаарналғанскрининг:

Колоректалды обырды анықтау үшін Қазақстанда симптомдары болмаған кезде дені сау ерлер мен әйелдерге жасалатын ұлттық скрининг -тексеру бар. Скрининг ауруды ерте кезеңде анықтауға мүмкіндік береді, егер ешқандай белгілер болмаса және ештеңе мазаламаса. Скринингті 50-70 жас аралығындағы ерлер мен әйелдер 2 жылда 1 рет тіркелген жері бойынша емханада өтуі қажет.

Егер аталған симптомдар сізді бұрын мазалай бастаса, онда колоректальды қатерлі ісік скринингінен өту үшін тіркелген жеріңіз бойынша дереу дәрігерге қаралыңыз.

Алдын алу бойынша дәрігерлердің ұсыныстары:

Дұрыс тамақтану:

• «Қызылет» диетасын едәуір азайту немесе алыптастау (ветчина, тауық еті,ысталған шұжықтар және т. б.);
• Қантты көп пайдалануды жою;
• Алкогольді ішімдіктерден бас тарту;
• Жемістерді, көкөністерді және құрамында өсімдік талшықтары бар өнімдерді (ірі тартылған ұннан жасалған нан, бидай немесе сұлы кебегі) тұтынуды ұлғайту;
• Құрамында кальций бар өнімдерді (сүт және қышқыл сүт өнімдері) пайдалануды арттыру;
• А, Сжәне D дәрумендерінтұтынудыкөбейту.
• Күніне 3 кеседен астам кофе ішу (оның қатерлі ісік ауруының қаупін азайтуға пайдалы әсері көрсетілген)
• Темекі шегуден бас тарту;
• Дене белсенділігінің артуы;
• Тұрақты медициналық тексерулер.

Дегенмен, сәтті емдеудің кілті ерте диагноз болып қала береді. Көптеген пациенттер үшін қатерлі ісіктің кеш диагнозы қолайсыз болжамды білдіреді. Егер ауру ерте сатысында анықталса, онда уақтылы хирургиялық емдеу пациенттердің өмір сүру мүмкіндігін арттырады.

Егер сізде сұрақтар туындаса немесе тексеруден өтіп, денсаулығыңыздың жай-күйі туралы білгіңіз келсе, Call-орталықтың нөміріне хабарласа аласыз 8(7172)702-911.

Жатыр мойны обыры - жатыр мойны аймағында пайда болатын қатерлі ісік. ДДСҰ мәліметтері бойынша жыл сайын әлемде жатыр мойны обырымен ауыратын 500 000-ға жуық адам анықталады. Қазақстан Республикасы бойынша жыл сайын жатыр мойны обыры алғаш рет 1800-ге жуық әйелде анықталады. Әлемде де, ҚР-да да әйелдер арасында онкологиялық сырқаттанушылық құрылымында жатыр мойны обыры 2-орын алады.

Аурудың себептері және қауіп факторлары:

Қазіргі уақытта аурудың адам папилломасы вирусымен (АПВ) және жатыр мойны қатерлі ісігінің даму қаупімен байланысы дәлелденген болып саналады.

Дисплазия мен жатыр мойны обырының пайда болу қаупі бар әйелдерге жатады: 

• Жыныстық өмірдің ерте басталуы;
• Ерте алғашқы жүктілік;
• Жыныстық серіктестердің жиі өзгеруі;
• Әйелдерде немесе оның жыныстық серіктесінде папилломовирустық немесе герпетикалық инфекцияның болуы;
• Анамнезінде жиі түсік жасату;
• Темекі шегу;
• Жатыр мойны патологиясын уақтылы емдемеу (эрозия, дисплазия, лейкоплакия, полиптер);
• Ауыр тұқым қуалаушылық;
• Иммундық тапшылық жағдайы.

Аурудың белгілері:

Жатыр мойны обыры ұзақ уақыт бойы симптомсыз болатын ісіктерге жатады. Клиникалық белгілердің пайда болуы ісіктердің дамуын көрсетеді, бұндайда әйелдер мыналарға жиі шағымданады:   

1. Еттекірге байланысты емес, жыныс жолдарынан қанды бөліністері шамалы жағылмалы немесе көп болуы мүмкін, сирек жағдайларда қан кету байқалады. Көбінесе жыныстық қатынастан кейін қан пайда болады – «байланыс секрециясы».
2. Іштің төменгі бөлігіндегі ауырсыну: қанды болуы мүмкін немесе қатерлі ісіктің дамыған түрлерінде инфекцияның қосылуы немесе басқа жамбас ісіктерінің өнуі нәтижесінде пайда болады (жүйкенің бірігуі, жамбас қабырғалары).
3. Аяқ-қолдардың, сыртқы жыныс мүшелерінің ісінуі дамыған және асқынған жағдайларда аурудың дамуымен жүреді.
4. Ішек және қуық функциясының бұзылуы. Кейіннен бүйректің жұмысын тоқтатумен несепағардың метастатикалық лимфатикалық түйіндерін механистік бастырумен байланысты зәрдің кідірісі.

Жатыр мойны обырын диагностикалау әдістері:

Жатыр мойны обырын диагностикалау тән белгілерді анықтауға, жалпы және гинекологиялық тексерулердің нәтижелеріне негізделген. Жатыр мойны обырын диагностикалауда негізгі рөл арнайы зерттеу әдістеріне беріледі: 

• Скрининг жүргізу - цитологиялық зерттеуге жағынды алу.
• Гистологиялық зерттеуге тіндерді алу (биопсия).
• Кольпоскопия – жатыр мойнын оптикалық аспаптың көмегімен зерттеу (7-28 және одан да көп есе ұлғайған кезде).

Жатыр мойны обырының алдын алу бойынша дәрігердің ұсыныстары:

Жалпы онкологиялық аурулардың және жатыр мойны обырының қаупін азайту бойынша ұсыныстар алдын алу болып табылады. Жатыр мойны обырының алдын алу бастапқы және қайталама болып бөлінеді. 

Бастапқы алдын алу қауіп факторларын жоюдан тұрады: 

• Ерте жыныстық өмірдің, ерте некенің алдын-алу;
• Жыныстық серіктестердің жиі өзгеруін болдырмау;
• Жыныстық жолмен берілетін инфекцияның алдын алу үшін жыныстық қатынас кезінде жеке қорғаныс құралдарын пайдалану (презерватив);
• АПВ-ге қарсы вакцинация. Вакцинациядан кейін әр түрлі жастағы топтардағы әйелдерде тұрақты иммунитет пайда болады және бүкіл бақылау кезеңі сақталады.

Қайталама алдын алу: 

• Жылына бір рет МСАК мекемесінің қарау кабинеттерінде 20 жастан асқан әйелдерде жағындыны цитологиялық зерттеумен профилактикалық медициналық тексеру (онкоцитологияға жағындылар) жүргізіледі.
• Жатыр мойны обырын ерте анықтау үшін әрбір әйел тіркелген жері бойынша емханада скринингтен өтуі тиіс (30-дан 70 жасқа дейінгі әйелдер, әрбір 4 жыл сайын).

Егер бұрын аталған симптомдар сізді мазалай бастаса, онда колоректальды қатерлі ісік скринингінен өту үшін тіркелген жеріңіз бойынша дереу дәрігерге қаралыңыз.

ҰҒОО-да сіз онкогинекологтан білікті кеңес ала аласыз, әйелдердің ұрпақты болу жүйесі ауруларын диагностикалау мен емдеудің барлық спектрінен өте аласыз. Дәрігердің қабылдауына және консультациясына жазылу үшін әйелдер денсаулығы орталығына немесе Call-орталықтың 8 (7172)702-911 нөміріне қоңырау шалуға болады.

Сүт безі қатерлі ісігі - бұл сүт безінің безді тінінің қатерлі ісігі. Әлемде бұл әйелдер арасында қатерлі ісік ауруының ең көп таралған түрі, 13 пен 90 жас аралығындағы 100 000 әйелге шаққанда 99,4 құрайды. Қазақстанда жыл сайын сүт безі обырымен сырқаттанудың 5000-ға жуық жаңа жағдайы анықталады. ҚР бойынша сүт безі обыры аурушаңдығының құрылымында соңғы 15 жылда тұрақты түрде бірінші орында тұр. Қатерлі ісіктерден болатын өлім-жітім құрылымында сүт безі обыры 3-ші орын алады және жыл сайын 1200-ге жуық әйелдің өмірін қиып өтеді.

Аурудың себептері және сүт безі қатерлі ісігінің қауіп факторлары:

Сүт безінің қатерлі ісігі мутация нәтижесінде сүт бездерінің жасушалары бақылаусыз бөлініп, қоршаған тіндерге тарала бастағанда пайда болады.

Сүт безі қатерлі ісігінің дамуына әсер ететін факторлар:

• ерте белгіленген сүт безі қатерлі ісігінің диагнозы;
• сүт безі қатерлі ісігінің отбасылық тарихының болуы;
• BRCA 1 және 2 гендерінде анықталған мутациялар немесе басқа гендік мутациялар;
• Ходжкин лимфомасы бойынша 30 жасқа дейін орындалған кеуде аймағына сәулелік терапия;
• етеккірдің ерте басталуы - менархе (12 жасқа дейін);
• менопаузаның кеш басталуы (55 жастан асқанда);
• климаксты емдеумен байланысты немесе контрацепция мақсатында тағайындалған 10 жылдан астам гормонды алмастыратын терапия;
• жүктілік пен босанудың болмауы;
• қант диабеті;
• семіздік;
• темекі шегу;
• алкогольді теріс пайдалану.

Сүт безі қатерлі ісігінің белгілері  

• Емізікті тарту;
• Емізіктен ағынды пайда болу;
• Сүт безіндегі немесе емізік аймағындағы ауырсыну;
• Сүт безі аймағында терінің инфильтрациясы (апельсин қабығына ұқсас тері);
• Қолтық аймағында тығыз түйіндердің пайда болуы;
• Сүт безі аймағында терінің жаралануы;
• Бүкіл сүт безінің немесе оның бір бөлігінің ісінуі (кесек айқын сезілмесе де);
• Түсініксіз салмақ жоғалту;
• Әлсіздік;
• Емізік немесе сүт безі терісінің қызаруы, қабыршақтануы немесе қалыңдауы.

Сүт безінің қабыну процестерімен (маститпен) немесе емшек сүтімен байланысты емес белгілер пайда болған кезде маммологпен кеңесу керек. Дәрігер сізбен мазасыз симптомдарды талқылайды, бірқатар мәселелерді (отбасылық бейімділік, гинекологиялық тарих) нақтылайды, сүт бездері мен перифериялық лимфа түйіндерін тексереді. Қажет болған жағдайда қосымша тексеруге жібереді.

СБО диагностикасы

Сүт безінде пайда болатын ісіктердің көпшілігі жақсы және қауіпті емес болып саналады: олар баяу өседі, олардың жасушаларында сау жасушалардан айтарлықтай айырмашылықтар жоқ және олар басқа мүшелерге немесе дене мүшелеріне таралмайды.

Сүт бездерін тексеру және пальпациялау сүт бездеріндегі ісік түзілімдерінің мөлшерін, құрылымын, орналасуын және басқа да белгілерін түсінудің маңызды әдістері болып табылады.

Қандай ісік екенін анықтау үшін дәрігер қосымша тексерулерді тағайындай алады.

Сүт безін УДЗ. Сүт безі тінінің құрылымын бағалауға және патологиялық түзілімдерді анықтауға мүмкіндік беретін ультрадыбыстық сенсор арқылы зерттеу. Ультрадыбыс биопсия кезінде де қолданылады, жасушалар мен тіндерді алу кезінде дәлірек нәтиже алу үшін. Сүт бездерін УДЗ 40 жасқа дейінгі әйелдерге жылына 1 рет өту ұсынылады.

Маммография. Сүт бездерін рентгендік зерттеу. Бұл әсіресе СБО белгілері жоқ сау әйелдерді скринингтік тексеру тұрғысынан өте маңызды, бірақ сонымен бірге диагностиканың негізгі әдісі болып табылады. Маммографиялық зерттеудің көмегімен мақсатты биопсия жасалады.

Сүт безінің МРТ. Бұрын анықталған өскіннің сипатын анықтау үшін тағайындалады. Тұқым қуалайтын қатерлі ісік қаупі жоғары әйелдерде сүт бездерін бағалауда артықшылығы бар (мысалы, BRCA 1 және 2 гендерінде анықталған мутациялар болған кезде).

Кор-биопсия.  УДЗ және/немесе маммография бақылауымен ісікке енгізілетін арнайы иненің көмегімен анықталған түзілімнің үлгісін алу. Алынған материал бойынша диагнозды растау мақсатында гистологиялық зерттеу, сондай-ақ бірқатар маңызды параметрлерді - мысалы, ісіктің гормондық терапияға және мақсатты терапияға сезімталдығын анықтауға мүмкіндік беретін арнайы иммуногистохимиялық зерттеу жүргізіледі.

Жіңішке инелі аспирациялық биопсия. Лимфа түйіндерінің зақымдануына күдік болған кезде орындалады. Кейін материал алынған соң, қатерлі жасушаларды анықтауға мүмкіндік беретін цитологиялық зерттеуге ұшыратады.     

Гистологиялық зерттеу. Биопсия кезінде алынған тіндерді талдау. Диагноз қою үшін міндетті болып табылады. Хирургиялық емдеуден кейін де жүзеге асырылады, бұл процестің сатысын дәлірек анықтауға мүмкіндік береді. Егер химиотерапия операцияға дейін жүргізілсе, гистологиялық зерттеу ісіктің емге реакциясын анықтауға мүмкіндік береді, бұл маңызды болжамдық белгі.

Молекулярлық-генетикалық зерттеу. ИГХ деректері бойынша осы маңызды маркердің мәртебесін дәл анықтау мүмкін болмаған жағдайларда HER2\neu генінің гиперэкспрессиясының болуын дәл анықтауға мүмкіндік береді.

Сүт безі обырын ерте анықтау скринингі.

Сүт безінің қатерлі ісігін анықтау үшін тиімді скринингтік тексеру бар, оны сау әйелдер белгілері болмаған кезде жасайды. Скрининг ауруды ерте кезеңде анықтауға мүмкіндік береді, егер ешқандай белгілер болмаса және әйелді ештеңе мазаламаса. Статистикаға сәйкес, СБО-дан қайтыс болу қаупі шамамен 20% төмендейді. Уақытында анықталған СБО көп жағдайда сәтті емделеді.

Қазақстан Республикасында скрининг шеңберінде 40-70 жастағы әйелдерге 2 жылда 1 рет екі сүт бездерінің маммографиясы екі проекцияда жүргізіледі. Айта кету керек, барлық суреттер екі рет оқылады: қалалық, аудандық емхананың (жылжымалы медициналық кешеннің) маммография кабинетінің рентгенолог дәрігері - бірінші оқылым, ОЦ маммография кабинетінің рентгенолог дәрігері – екінші оқылым. Қажет болған жағдайда әйелдерге тереңдетілген диагностика жүргізіледі: нысаналы маммография, сүт бездерін ультрадыбыстық зерттеу, трепанобиопсия, оның ішінде гистологиялық зерттеу үшін УДЗ бақылауымен немесе стереотаксикалық бақылаумен.

Сүт безі обырының алдын алу бойынша ҰҒОО дәрігерлерінің ұсыныстары

Жалпы онкологиялық аурулардың және атап айтқанда сүт безі қатерлі ісігінің қаупін азайту бойынша ұсыныстар:

• Салмақты бақылау;
• Физикалық белсенді болу;
• Жемістер мен көкөністерді көп пайдалану;
• Темекі мен ішімдіктен бас тарту;
• Мүмкін болса, гормондық терапияны алмастырудан бас тарту;
• Өздігінен тексерілу;
• Сүт безінің ұлттық скринингінен өту.

ҰҒОО-да ісік ауруларын диагностикалау мен емдеуде жоғары білікті хирургтарды, химиотерапевтерді, радиологтарды және басқа да мамандарды тарта отырып, мультитәртіптік тәсіл қолданылады. Сонымен қатар, орталықта хирургиялық емдеудің орган сақтайтын әдістері, сондай-ақ сүт безін қалпына келтіру операциялары қолданылады.

Егер сізде қандай да бір күдік немесе сұрақтар туындаса, Call-орталықтың 8(7172)702-911 нөміріне хабарласыңыз.

Гепатит – бұл бауыр жасушаларын бұзатын және оның жұмысын бұзатын қабыну ауруы. Бұл жағдай өзінен-өзі емделуі мүмкін немесе фиброздың (тыртықтың), цирроздың немесе бауыр қатерлі ісігінің дамуына әкелуі мүмкін.

Вирустық гепатит – бауырдың ең көп таралған ауруы. Жыл сайын әлемде тек жіті вирустық гепатиттен 1-2 млн адам қайтыс болады.

Аурудың себептері және қауіп факторлары:

Әлемдегі гепатиттің ең көп таралған қоздырғыштары - гепатит вирустары, бірақ оның себебі басқа инфекциялар, улы заттар (мысалы, алкоголь және кейбір есірткі) және аутоиммундық аурулар болуы мүмкін.

А, В, С, D және E типтері деп аталатын гепатиттің 5 негізгі вирусы бар, бұл 5 түрі аурудың ауыртпалығы мен өлімге және аурудың өршуіне және эпидемиялық таралуына әкелетін әлеуетіне байланысты үлкен проблема болып табылады.

А және Е гепатитінің пайда болудың негізгі себебі, әдетте, ластанған тағамдарды немесе суды пайдалану болады. В, С және D гепатиті, әдетте, ағзаны жұқтырғыш сұйықтықтарымен парентеральды байланыс нәтижесінде дамиды. Бұл вирустардың таралуының кең таралған әдістеріне жұқтырған қанды немесе қан өнімдерін құю, ластанған жабдықты қолданып инвазивті медициналық процедуралар және В гепатитіне қатысты босану кезінде анадан балаға, отбасы мүшесінен балаға, сондай-ақ жыныстық қатынас кезінде жұғуы жатады. В және С гепатиттері, атап айтқанда, жүздеген миллион адамдарда созылмалы аурудың дамуына әкеледі және цирроз бен бауыр қатерлі ісігінің ең көп таралған себебі болып табылады.

Гепатиттің клиникалық ағымының екі негізгі түрі бар: жедел және созылмалы.

• Ағымның жедел түрі вирустық сипаттағы гепатиттерге, сондай-ақ уланудан, оның ішінде күшті уланудан туындаған гепатиттерге тән.

Гепатиттің жедел түрінде науқастың жалпы жағдайының едәуір нашарлауы, дененің жалпы интоксикация белгілерінің дамуы және бауыр функциясының бұзылуы (дене температурасының жоғарылауы, кейбір жағдайларда сарғаюдың дамуы және т. б.), сондай-ақ трансаминаз және қанның жалпы билирубин деңгейінің жоғарылауы байқалады.

Аурудың бұл түрінде қолайлы болжамдар мүмкін. Оның созылмалы түрге айналуын қоспағанда. Жедел түрінде ауруға оңай диагноз қойылады және емдеу оңай. Емделмеген жедел гепатит созылмалы түрге оңай дамиды. Кейде қатты улану кезінде (мысалы, алкогольмен) созылмалы түрі өздігінен пайда болады.

• Созылмалы түрі өздігінен дами алады (мысалы, этил спиртімен созылмалы улану кезінде) немесе жедел гепатиттің дамуын жалғастыра алады (вирустық гепатит B, D). Созылмалы гепатиттің клиникалық көрінісі нашар, ауру ұзақ уақыт симптомсыз болады. Бауыр мөлшерінің тұрақты ұлғаюы, оң жақ қабырға асты ауырсыну, майлы тағамдарға төзбеушілік және т. б. тән.

Созылмалы гепатитте бауыр жасушалары біртіндеп дәнекер тінімен ауыстырылады, сондықтан көп жағдайда емделмеген созылмалы гепатит бауыр циррозының дамуына әкеледі. Созылмалы гепатитпен ауыратын науқастарда бауырдың бастапқы қатерлі ісігінің даму қаупі жоғары.

Гепатиттің белгілері:

Гепатиттің жедел түрінің жалпы, бірақ міндетті емес белгілері:

• Сарғаю - бауырда өңделмеген билирубин қанға еніп, теріге тән сарғыш реңк берген кезде пайда болатын ең танымал симптом. Алайда, гепатиттің сарғаюсыз түрлері жиі кездеседі;
• Іш өту;
• Шаршағыштық;
• Тәбет пен салмақ жоғалту;
• Температураның шамалы көтерілуі;
• Бұлшықеттер мен буындардағы ауырсыну;
• Жүрек айнуы, құсу;
• Іштің немесе оң жақ қабырға асты жеңіл ауыруы немесе ауырлығы.

Егер сіз осы белгілердің көпшілігін тапсаңыз, дереу дәрігерге қаралыңыз.

Адамның папилломавирусы (АПВ) - бұл вирусты жұқтырған адаммен жыныстық жолмен берілетін ең көп таралған инфекция (вагинальды, анальды немесе ауызбен). Кез-келген жыныстық белсенді адам, егер сіз тек бір адаммен жыныстық қатынаста болсаңыз да, АПВ жұқтыруы мүмкін.

Әлемде АПВ вирусының 150-ден астам түрі бар, бірнеше түрі қатерлі ісік ауруын тудыратын жоғары қауіпті түрлер деп аталатын 12-ге жуық түрді тудырады.

АПВ бар адамдардың көпшілігі олардың жұқтырғанын білмейді және ешқашан белгілері болмайды. Бірақ кейбіреулерде инфекция сақталады және қатерлі ісікке дейінгі өзгерістерге әкелуі мүмкін.

АПВ жұқтырған кезде пайда болатын аурулар:

1. Жыныс кондиломдарының пайда болуы.
2. Тыныс алу жолдарының папилломатозын дамыту.
3. Ісік процесінің дамуымен жыныс мүшелерінің зақымдануы.
4. Жатыр мойны обыры.
5. Анус, вульва, қынап, пенис және ауыз жұтқыншақтың қатерлі ісік аурулары.

Халықтың шамамен 70%-ы аурудың клиникалық көріністерінсіз қоздырғыштың тасымалдаушысы болып табылады. Сондай-ақ, өмір бойы инфекцияны қайта жұқтыру мүмкін. Өйткені, барлық папилломовирустық инфекциялармен ауырғандарда вирусқа тұрақтылық болмайды.

АПВ белгілері:

Папилломовирустық инфекцияның болуы ұзақ уақыт бойы клиникалық көріністерге ие болмауы мүмкін. Аурудың инкубациялық кезеңі бірнеше жылға созылуы мүмкін, оның барысында пациент вирустың әр түрлерін жұқтыруы мүмкін. Тек қоздырғыш факторлардың әсерінен кейін (иммун тапшылығы, гипотермия, стресстік жағдайлар) АПВ инфекциясының белгілерін байқауға болады. Көптеген жағдайларда бұл инфекциядан өзін-өзі емдеу 1-2 жыл ішінде жүреді, бірақ кейбір науқастарда патология созылмалы түрге өтеді.

Жыныс сүйелдері (жыныс кондиломалары). Сыртқы жағынан – бұл үрпі тәрізді өсінділер, олардың пішіні гүлді қырыққабатқа немесе тараққа ұқсайды. Олар денеге тәрізді немесе қызғылт түсті, біреу немесе бірнеше болуы мүмкін. Олар барлық жерде пайда болуы мүмкін, бірақ көбінесе тері мен жыныс шырышты қабаттарында кездеседі. Өскіндер төмен онкогендік әлеуетпен сипатталады. Олар сирек қатерлі ісіктерге айналады, әдетте науқасқа ыңғайсыздық туғызбайды.

АПВ-дан емделуге және АПВ-дан туындаған денсаулыққа байланысты мәселелерден арылуға бола ма?

Бүгінгі таңда вирустың өзінен дәрі жоқ. Алайда, АПВ-дан туындауы мүмкін денсаулыққа қатысты мәселелерді емдеу бар.

АПВ алдын алу:

Аурудың дамуына жол бермеу үшін әртүрлі әдістер қолданылады. Ең тиімділері – бұл:

• Моногамдық қатынастар. Сіз тек жалғыз жыныстық серіктес болған адаммен жыныстық қатынасқа түсесіз. Бұл әдіс жыныстық жолмен берілетін барлық инфекциялардан, соның ішінде АПВ-дан қорғайды.
• Бөгеттік контрацепцияны қолдану. Бұл жеңіл, қол жетімді, бірақ әрқашан инфекциядан 100% қорғамайды. Науқас зақымдалған теріге тигенде де вирус жұқтыруы мүмкін.
• Мерзімді профилактикалық тексерулер. Қыздар үнемі гинекологтан тексерілуі керек. Осылайша, сіз аурудың алғашқы белгілерін анықтап, оны уақтылы емдеуді бастай аласыз.
• Вакцинация. Бұл тиімді және ыңғайлы профилактикалық әдіс. Вакцинация ерлерде де, әйелдерде де жүргізілуі мүмкін. Жыныстық өмірдің басталуына дейін вакцинация ең тиімді болып табылады. Немесе қарсы көрсетілімдер болмаған жағдайда жыныстық қатынаста болатын адамдарға.
• Скринингтен уақтылы өту.

Дәрігерге қашан бару керек?

Егер сіз теріңізде жыныс сүйелдеріне ұқсас өскіндерді (сүйелдер, өсінділер) байқасаңыз, міндетті түрде дәрігерге барыңыз. Дәрігер сізге аурудың нақты себебін анықтауға және жыныстық жолмен берілетін басқа ауруларды болдырмауға көмектесетін қажетті тексерулерді тағайындайды.

Дәрігердің қабылдауына Сall-орталықтың 87172702-911 нөміріне қоңырау шалу арқылы жазылуға болады.

Ультракүлгін сәуле - электромагниттік сәулеленудің бір түрі. Ультракүлгін сәулеленудің негізгі көзі - күн сәулесі, сондай-ақ жасанды ультракүлгін сәулелену көздері, мысалы, солярийде.

Ультракүлгін сәуле - бұл радиация көзі - мысалы, рентген сәулелеріне қарағанда аз күшті, бірақ радио толқындарына қарағанда күштірек. Бұл қасиет ультракүлгін сәулелерге атомнан немесе молекуладан электронды алу мүмкіндігін береді, яғни иондау (сондықтан радиацияны иондаушы деп аталады). Иондаушы сәуле ДНҚ жасушаларын зақымдауы мүмкін, бұл терінің қатерлі ісігін тудыруы мүмкін. Тері қатерлі ісігінің қаупін азайтудың маңызды және қарапайым әдістерінің бірі - оны ультракүлгін сәуледен қорғау. Солярий де УК-сәулелендіреді және күн астында күйгендей терінің зақымдалуын тудырады.

          Ультракүлгін сәулеленуді тудыруы мүмкін тері қатерлі ісігінің түрлері:

• Базалиома және тегіс жасушалық қатерлі ісік. Қауіп факторлары-күн сәулесінде ұзақ уақыт (жағажайда қараюды қоса), ашық бассейнде, «күн шуақты» аймақтарда өмір сүру, бұрын күннен күйіп қалу (олар неғұрлым көп болса, қауіп соғұрлым жоғары болады), терінің инсоляциядан туындаған зақымдану белгілерінің болуы («бауыр» дақтары, актиникалық кератоз, күн эластозы).  
• Меланома. Тәуекел факторлары жоғарыда көрсетілгендерге ұқсас. Әсіресе, «мерзімді» инсоляцияны (қараю, ашық ауада су спорты, күн шуақты елдердегі демалыс) атап өтуге болады. Меланоманың пайда болу ықтималдығына этникалық факторлар әсер етеді: ісік терісі ақшылт және ашық немесе қызыл шаштары бар адамдарда жиі кездеседі (Fitzpatrick-тің I және II тері фототиптері).   

Ультракүлгін сәулелердің зиянды әсерінен теріні қорғау үшін дәрігерлер кеңес береді:

• Күн сәулесі ең күшті болған кезде 10:00-ден 16:00-ге дейін шықпаған дұрыс.
• Солярийді қолданбау.
• Кем дегенде 30 SPF-тен кем емес күн қорғанысы кремі мен ерін бальзамын қолдану қажет. Далаға шыққанға дейін 30 минут бұрын қолдану керек. Жүзуден немесе терлеуден кейін кремді екі сағат сайын қайта жағыңыз.
• Жамылу. Қалың матадан жасалған қара киім киіңіз. Құлақ пен мойынды қорғау үшін үлкен жиектері бар шляпаны таңдаңыз.  
• UVA және UVB сәулесінен қорғанысымен күннен қорғайтын көзілдірік қолдану қажет.

Терінің ісік ауруларының белгілері:

• Бірінші белгі - терінің бетінде кішкентай дақтың, сұр-сары түйіннің немесе жылтыр бляшканың пайда болуы;  
• Ерте кезеңдерде аурудың субъективті көріністері жоқ және ыңғайсыздық туғызбайды;
• Ісіктің ұлғаюымен ол қышиды, зуылдай бастайды, ыңғайсыздық сезімі пайда болады;
• Әрі қарай, өскіннің ортасында кішкентай дымқыл жара пайда болуы мүмкін;
• Кейде одан қан кете бастайды немесе қыртыспен жабылады. Бұл өскіннің ортасы сауығып кетуі мүмкін, бірақ сонымен бірге перифериялық өсуге бейімділік сақталады;
• Бұл өскіннің негізін пальпациялағанда, қабыну белгілері болмаса да, тіндердің кейбір тығыздығын сезінуге болады.

ABCDE пигментті өскіндерін бағалаудың жалпыға бірдей қабылданған алгоритмі бар, ол «күдіктілерді» анықтауға көмектеседі. Ол бағаланатын белгілердің алғашқы әріптерінен тұрады:  

• A (asymmetry, асимметрия) — өскін асимметриясының пайда болуы;
• B (boundary, контур) - тегіс емес, «жыртылған» жиектер мен ойықтардың болуы;
• C (color, түс) — қара және көкшіл реңктері бар пигментацияның біркелкі еместігі;
• D (diameter, диаметр) — диаметрі 6 мм көп;
• E (evolution, өзгерісі) — уақыт өткен сайын өзгеру.

Егер сізде жоғарыда аталған белгілер болса немесе теріңізде күдікті түзілімдер байқалса, дереу дәрігерге қаралыңыз.

Физикалық белсенділіктің немесе гиподинамияның жеткіліксіздігі, медицинада айтылғандай, өлім себептерінің арасында төртінші орында, гипертониядан, темекі шегуден және қандағы глюкозаның жоғарылауынан кейін. ДДСҰ мәліметтері бойынша жыл сайын дене белсенділігінің жетіспеушілігінен 3,2 млн адам қайтыс болады. Бұл негізінен индустриалды дамыған елдердің халқы туралы. Ғалымдардың есептеуінше, соңғы 100 жылда адамдар 96%-ға аз қозғала бастады. Егер осылай қала берсе, адамзат толығымен қозғалуды тоқтатады, яғни ол өледі.

Қозғалыс – бұл өмір, ежелден және дұрыс айтылған қағида. Белсенді емес адамдарда кенеттен қайтыс болу ықтималдығы күн сайын кем дегенде 30 минут жүретін белсенді құрдастарына қарағанда 20-30% жоғары. 

Себептер мен қауіп факторлары:

Гиподинамия объективті себептерге байланысты болуы мүмкін, мысалы, мүгедектік, ауыр және ұзаққа созылған ауру. Бірақ көп жағдайда бұл өмір салтын дұрыс ұйымдастырумен немесе отыратын жұмыспен байланысты. Физикалық белсенділіктің негізгі қауіп факторларына мыналар жатады: жеткіліксіз дене белсенділігі; артық салмақ; жүйке аурулары; психикалық бұзылулар; соматикалық аурулар; отбасылық өмір салты; жаман әдеттерге тәуелділік.

Гиподинамияның белгілері:

Гиподинамия белгілері бірте-бірте пайда болады. Оларға шаршаудың жоғарылауы, әлсіреу, жұмыс қабілеттілігі төмендеуі, ұйқының бұзылуы, себепсіз жүйкеліктің жоғарылауы, әртүрлі қарқындылықтағы тұрақты бас аурулары, сыну қаупінің жоғарылауы, дене салмағының жоғарылауы, шамалы физикалық жүктеме кезінде тыныс алудың қысқаруы, арқадағы ауырсыну жатады. Физикалық белсенділіктің жеткіліксіздігіне байланысты күш көрсеткіштері төмендейді, бұлшықет көлемі мен салмағы азаяды, нейро-рефлекторлық байланыстар бұзылады, бұл вегетативті дистонияның, депрессиялық жағдайлардың дамуына әкелуі мүмкін

Гиподинамия тоқ ішек және сүт безі қатерлі ісігі, екінші типті қант диабеті, жүректің ишемиялық ауруы, семіздік, гипертония және остеопороз сияқты жұқпалы емес созылмалы аурулардың дамуына әкеледі.

Жоғарыда көрсетілген патологиялық жағдайлар өмір сүру сапасы мен ұзақтығының төмендеуіне алып келеді.

ДДСҰ сарапшылары физикалық белсенділіктің жетіспеушілігін – адамзаттың болашағына қауіп төндіретін жаңа індет деп атайды және адамдарды физикалық белсенділікке шақырады.

• Қаншама қозғалу керек?

Мұнда «ештеңеден гөрі, шамалы болса да жақсы» қағидасы өзекті. Әр апта сайын кем дегенде 150 минут орташа жаттығулар немесе 75 минут қуатты жаттығулар ұсынылады. Екеуін де біріктірген дұрыс, және бәрін бір уақытта жасаудың қажеті жоқ. Сіз өз іс-әрекетіңізді ұзақтығы 10 минуттан аспайтын қысқа аралықтарға бөле аласыз.

  Орташа белсенділіктің мысалдары: серуендеу, йога және көгалдарды шабу.

Іс-әрекеттің мысалына жүгіру, жылдам велосипедпен жүру және жүзу жатады.

• Неден бастау керек?

Егер сіз бір кездері жаттығу жасамаған болсаңыз және отырықшы өмір салтын ұстанатын болсаңыз, белсенділік деңгейін үнемі көтеріп, аздан бастаңыз.

Аз отырыңыз. Тым ұзақ отыру семіздік қаупін арттырады, бұл қатерлі ісікке және басқа созылмалы ауруларға әкеледі. Жұмыста және үйде, ұйықтамағанда, сағат сайын кем дегенде бір-екі минут тұрып, қозғалуға тырысыңыз.

Аптасына 5 күн 5-10 минуттан жүруді бастаңыз, қарқыны мен ұзақтығын біртіндеп арттырып. Дене шынықтыруды жақсартқаннан кейін аптасына 150 минутқа дейін жеткізуге болады.

• Салауатты пайда.

Көптеген зерттеулер көрсеткендей, жаттығу денеге көптеген аурулардың пайда болу қаупін азайтуға көмектеседі. Дайындық деңгейіне қарамастан, аэробты және күш жаттығуларын, сондай-ақ икемділік пен тепе-теңдік жаттығуларын біріктіретін тұрақты жаттығулар психикалық және физикалық денсаулыққа оң әсер етеді, жүрек-тамыр аурулары, қант диабеті, гипертония, сүт безі, қуық, колоректальды қатерлі ісік, бүйрек қатерлі ісігі, өкпе қатерлі ісігі, жатыр қатерлі ісігі және басқа аурулардың қаупін азайтады.

Қозғалуды бастау ешқашан кеш емес. Көбірек қозғалыңыз және сау болыңыз!