Физикалық белсенділіктің немесе гиподинамияның жеткіліксіздігі, медицинада айтылғандай, өлім себептерінің арасында төртінші орында, гипертониядан, темекі шегуден және қандағы глюкозаның жоғарылауынан кейін. ДДСҰ мәліметтері бойынша жыл сайын дене белсенділігінің жетіспеушілігінен 3,2 млн адам қайтыс болады. Бұл негізінен индустриалды дамыған елдердің халқы туралы. Ғалымдардың есептеуінше, соңғы 100 жылда адамдар 96%-ға аз қозғала бастады. Егер осылай қала берсе, адамзат толығымен қозғалуды тоқтатады, яғни ол өледі.

Қозғалыс – бұл өмір, ежелден және дұрыс айтылған қағида. Белсенді емес адамдарда кенеттен қайтыс болу ықтималдығы күн сайын кем дегенде 30 минут жүретін белсенді құрдастарына қарағанда 20-30% жоғары. 

Себептер мен қауіп факторлары:

Гиподинамия объективті себептерге байланысты болуы мүмкін, мысалы, мүгедектік, ауыр және ұзаққа созылған ауру. Бірақ көп жағдайда бұл өмір салтын дұрыс ұйымдастырумен немесе отыратын жұмыспен байланысты. Физикалық белсенділіктің негізгі қауіп факторларына мыналар жатады: жеткіліксіз дене белсенділігі; артық салмақ; жүйке аурулары; психикалық бұзылулар; соматикалық аурулар; отбасылық өмір салты; жаман әдеттерге тәуелділік.

Гиподинамияның белгілері:

Гиподинамия белгілері бірте-бірте пайда болады. Оларға шаршаудың жоғарылауы, әлсіреу, жұмыс қабілеттілігі төмендеуі, ұйқының бұзылуы, себепсіз жүйкеліктің жоғарылауы, әртүрлі қарқындылықтағы тұрақты бас аурулары, сыну қаупінің жоғарылауы, дене салмағының жоғарылауы, шамалы физикалық жүктеме кезінде тыныс алудың қысқаруы, арқадағы ауырсыну жатады. Физикалық белсенділіктің жеткіліксіздігіне байланысты күш көрсеткіштері төмендейді, бұлшықет көлемі мен салмағы азаяды, нейро-рефлекторлық байланыстар бұзылады, бұл вегетативті дистонияның, депрессиялық жағдайлардың дамуына әкелуі мүмкін

Гиподинамия тоқ ішек және сүт безі қатерлі ісігі, екінші типті қант диабеті, жүректің ишемиялық ауруы, семіздік, гипертония және остеопороз сияқты жұқпалы емес созылмалы аурулардың дамуына әкеледі.

Жоғарыда көрсетілген патологиялық жағдайлар өмір сүру сапасы мен ұзақтығының төмендеуіне алып келеді.

ДДСҰ сарапшылары физикалық белсенділіктің жетіспеушілігін – адамзаттың болашағына қауіп төндіретін жаңа індет деп атайды және адамдарды физикалық белсенділікке шақырады.

• Қаншама қозғалу керек?

Мұнда «ештеңеден гөрі, шамалы болса да жақсы» қағидасы өзекті. Әр апта сайын кем дегенде 150 минут орташа жаттығулар немесе 75 минут қуатты жаттығулар ұсынылады. Екеуін де біріктірген дұрыс, және бәрін бір уақытта жасаудың қажеті жоқ. Сіз өз іс-әрекетіңізді ұзақтығы 10 минуттан аспайтын қысқа аралықтарға бөле аласыз.

  Орташа белсенділіктің мысалдары: серуендеу, йога және көгалдарды шабу.

Іс-әрекеттің мысалына жүгіру, жылдам велосипедпен жүру және жүзу жатады.

• Неден бастау керек?

Егер сіз бір кездері жаттығу жасамаған болсаңыз және отырықшы өмір салтын ұстанатын болсаңыз, белсенділік деңгейін үнемі көтеріп, аздан бастаңыз.

Аз отырыңыз. Тым ұзақ отыру семіздік қаупін арттырады, бұл қатерлі ісікке және басқа созылмалы ауруларға әкеледі. Жұмыста және үйде, ұйықтамағанда, сағат сайын кем дегенде бір-екі минут тұрып, қозғалуға тырысыңыз.

Аптасына 5 күн 5-10 минуттан жүруді бастаңыз, қарқыны мен ұзақтығын біртіндеп арттырып. Дене шынықтыруды жақсартқаннан кейін аптасына 150 минутқа дейін жеткізуге болады.

• Салауатты пайда.

Көптеген зерттеулер көрсеткендей, жаттығу денеге көптеген аурулардың пайда болу қаупін азайтуға көмектеседі. Дайындық деңгейіне қарамастан, аэробты және күш жаттығуларын, сондай-ақ икемділік пен тепе-теңдік жаттығуларын біріктіретін тұрақты жаттығулар психикалық және физикалық денсаулыққа оң әсер етеді, жүрек-тамыр аурулары, қант диабеті, гипертония, сүт безі, қуық, колоректальды қатерлі ісік, бүйрек қатерлі ісігі, өкпе қатерлі ісігі, жатыр қатерлі ісігі және басқа аурулардың қаупін азайтады.

Қозғалуды бастау ешқашан кеш емес. Көбірек қозғалыңыз және сау болыңыз!