Колоректальды қатерлі ісік-бұлтоқішек пен тікішектің қатерлі ісіктерін біріктіретін ұжымдық түсінік. Колоректальды қатерлі ісік-бұл жиікездесетін қатерлі ісіктүрлерінің бірі. Әлемде 25 миллионғажуықадам осы аурумен ауырады және тоқішек қатерлі ісігі барлық онкологиялық аурулардың 10% құрайды. ЖылсайынҚазақстанда 3000-ға жуықжаңа, өмірінде алғаш рет анықталған колоректальды обырдың диагнозы анықталады. Онкологиялық аурулардың құрылымында колоректальды қатерлі ісік 4-ші орында.

Көбінесе КР қатерлі ісікдамуыныңсебебіемделмеген полиптер немесе генетикалық бейімділік болып табылады. Халықтың экономикалық тұрғыдан қамтамасыз етілген топтары арасында сырқаттанушылықтың ең жоғары деңгейі.

Колоректальды қатерлі ісіктің дамуына әсер ететін себептер мен факторлар:

• Жасы. Организм қартайған сайын колоректальды қатерлі ісіктің даму ықтималдығы артады. Колоректальды қатерлі ісікпен ауыратын науқастардың 90%-дан астамы 50 жастан асқан адамдар. Колоректальды қатерлі ісікпен ауыратын науқастардың орташа жасы-60 жас.
• Колоректальды полиптердің болуы. Полиптер-бұл тоқішектің неме сетік ішектің ішкі қабырғаларында пайда болатын ісіктер. Олар 50 жастан асқан адамдар арасында жиі кездеседі. Көптеген полиптер жақсы (канцерогендікемес), бірақ кейбір полиптер (аденомалар) қатерлі ісікке айналуы мүмкін. Полиптерді уақтылы анықтау және алып тастау колоректальды обырдың даму қаупіназайтуымүмкін.
• Отбасылық анамнез және тұқым қуалаушылық. Колоректальды қатерлі ісіктің даму қаупі отбасы мүшелері арасында аурудың болуымен артады. Негізінде тұқым қуалайтын себептері бар колоректальды қатерлі ісіктің шамамен үлесі 5%-дан 30%-ғадейін. Көптеген тұқым қуалайтын патологиялар бар (мысалы, отбасылық аденоматозды полипоз, Линч синдромы), олардың нәтижесі колоректальды қатерлі ісіктің дамуы болып табылады. Мұндай тұқым қуалайтын бұзылулары бар адамдар жиі медициналық бақылауды қажет етеді.
• Колоректальды қатерлі ісіктің жеке тарихы. Бұрын колоректальды қатерлі ісікке шалдыққан адам аурудың екінші рет пайда болуына бейім. Сондай-ақ, аналық без, жатыр немесе сүтбезі қатерлі ісігінің даму тарихы бар әйелдерде колоректальды қатерлі ісік ауруының қаупі жоғары.
• Ойықжаралы колит немесе Крон ауруы. Тоқ ішектің қабынуын тудыратын аурудың болуы (мысалы, ойықжаралы колит немесе Крон ауруы) көптеген жылдар бойы колоректальды қатерлі ісік ауруының қаупін арттырады.
• Дұрыс тамақтанбау. Зерттеу нәтижелері майдың көп мөлшері (әсіресе жануарлардан шыққан) және кальций, фосфат жәнеталшықтың аз мөлшері колоректальды қатерлі ісік ауруының пайда болуына ықпал ететіндігін көрсетеді. Сондай-ақ, зерттеулерге сәйкес, жемістер мен көкөністерді жеткіліксіз тұтынатын адамдарда колоректальды қатерлі ісік ауруының даму қаупі жоғары.
• Темекі шегі. Темекі шегетін адамдарда полиптер мен колоректальды қатерлі ісік ауруының даму қаупі жоғары.
• Алкогольді ішімдіктерді қолдану. Таза этил спиртін (алкогольді ішімдіктер құрамында) күніне 45 г-нан астам мөлшерде тұтыну тоқ ішек қатерліісігінің даму қаупінің 45%-ға және тік ішек қатерлі ісігінің 49%-ғаартуынаәкеледі. Соныменқатар, алкогольдің колоректальды қатерлі ісіктің даму факторы ретіндегі әсері артуы мүмкін.
• Дәрумендер мен минералдардың тапшылығы. Ғылымидәлелдер D дәрумені мен кальцийді үнемі тұтыну колоректальды қатерлі ісік ауруының қаупін азайтуға көмектеседі деп болжайды. Фолийқышқылы мен В6 витаминінің тапшылығы ДНҚ қалпына келтіру процестерінің бұзылуына және ағзаның антиоксиданттық қорғау жүйелерінің әлсіреуіне әкелуі мүмкін. Нәтижесінде рациондағы фолий қышқылының төмен мөлшері колоректальды қатерлі ісік ауруының қаупін арттыруы мүмкін. Бета-каротин А, С және Е дәрумендерімен бірге антиоксидантты қорғауға қатысатын және иммундық реакцияны реттеуге көмектесетін анти-канцерогендік әсерге ие.
• Физикалық белсенділіктің болмауы және семіздік. Семіздіктің колоректальды қатерлі ісіктің дамуына әсер ету механизмі толық анықталмаған, бұл гиперинсулинемиядан тұрады. Керісінше, физикалық белсенді адамдарда колоректальды қатерлі ісік ауруының қаупі 20-30% төмендейді. Тіпті физикалық белсенділіктің қалыпты деңгейі (аптасына 3-4 сағат жүру) бұл аурудың пайда болу қаупін едәуір төмендетеді.

Колоректальды қатерлі ісік ауруының қаупі жоғары адамдар бұл мәселені талқылау үшін маманға жүгінуікерек. Дәрігер аурудың даму қаупін азайту жолдары туралы кеңес беріп, қажетті зерттеулердің оңтайлы жоспарын жасайалады. Науқастарды медициналық тексеру дәрігерге аурудың белгілері пайдаболғанға дейін полиптердің немесе қатерлі ісіктің болуын анықтауға көмектеседі. Полиптерді дер кезінде байқау және жою колоректалды қатерлі ісіктің дамуын алдын алады. Сондай-ақ, егер ауру ертеанықталса, колоректальды қатерлі ісік ауруын емдеу тиімдірек болады.

Тәнбелгілері:

• Ішек жұмысындағы өзгерістер
• Диарея, іш қату немесе ішек толығымен босатылмайтын сезім
• Нәжістегі қан (ашық қызыл немесе өте қою түсті)
• Ішек қозғалысын азайту
• Іштің жалпы жайсыздығы (жиі газ түзілуі, кебу, ісіну, ауыру)
• Айқын себептерсіз салмақ жоғалту
• Тұрақты шаршау сезімі
• Жүрек айну және құсу.

Жоғарыда аталған белгілер көбінесе қатерлі ісікпен байланысты емес. Денсаулықтың басқа проблемалары бірдей белгілерді тудыруы мүмкін. Ұқсас белгілері бар кез-келгенадам диагноз қою және мүмкіндігінше тезірек емделу үшін дәрігермен кеңесу керек. Әдетте ертекезеңде қатерлі ісік ауырсынумен бірге жүрмейді. Ауырсынудың пайда болуын күтпеу және уақтылы дәрігермен кеңесу өте маңызды.

Диагностика:

• Тотальдыколоноскопия
• Сигмоскопия
• Скрининг:
• 1-кезең-жасырын қанға нәжісті талдау (iFOBT), оның мәні оң болған жағдайда пациент жаппай скринингтік колоноскопияға жіберіледі;
• 2-кезең-жаппай колоноскопия полиптерді анықтау және морфологиялық зерттеуге биопсиялық материал алу үшін жүргізіледі;
• анықталған полиптерді патоморфологиялық зерттеу.

Колоректальдыобырдыертеанықтауғаарналғанскрининг:

Колоректалды обырды анықтау үшін Қазақстанда симптомдары болмаған кезде дені сау ерлер мен әйелдерге жасалатын ұлттық скрининг -тексеру бар. Скрининг ауруды ерте кезеңде анықтауға мүмкіндік береді, егер ешқандай белгілер болмаса және ештеңе мазаламаса. Скринингті 50-70 жас аралығындағы ерлер мен әйелдер 2 жылда 1 рет тіркелген жері бойынша емханада өтуі қажет.

Егер аталған симптомдар сізді бұрын мазалай бастаса, онда колоректальды қатерлі ісік скринингінен өту үшін тіркелген жеріңіз бойынша дереу дәрігерге қаралыңыз.

Алдын алу бойынша дәрігерлердің ұсыныстары:

Дұрыс тамақтану:

• «Қызылет» диетасын едәуір азайту немесе алыптастау (ветчина, тауық еті,ысталған шұжықтар және т. б.);
• Қантты көп пайдалануды жою;
• Алкогольді ішімдіктерден бас тарту;
• Жемістерді, көкөністерді және құрамында өсімдік талшықтары бар өнімдерді (ірі тартылған ұннан жасалған нан, бидай немесе сұлы кебегі) тұтынуды ұлғайту;
• Құрамында кальций бар өнімдерді (сүт және қышқыл сүт өнімдері) пайдалануды арттыру;
• А, Сжәне D дәрумендерінтұтынудыкөбейту.
• Күніне 3 кеседен астам кофе ішу (оның қатерлі ісік ауруының қаупін азайтуға пайдалы әсері көрсетілген)
• Темекі шегуден бас тарту;
• Дене белсенділігінің артуы;
• Тұрақты медициналық тексерулер.

Дегенмен, сәтті емдеудің кілті ерте диагноз болып қала береді. Көптеген пациенттер үшін қатерлі ісіктің кеш диагнозы қолайсыз болжамды білдіреді. Егер ауру ерте сатысында анықталса, онда уақтылы хирургиялық емдеу пациенттердің өмір сүру мүмкіндігін арттырады.

Егер сізде сұрақтар туындаса немесе тексеруден өтіп, денсаулығыңыздың жай-күйі туралы білгіңіз келсе, Call-орталықтың нөміріне хабарласа аласыз 8(7172)702-911.